KESAN MODENISASI DAN GLOBALISASI PETEMPATAN SANDAKAN

Pusat membangun bagi mana-mana negeri adalah bandar-bandar serta ibukota-ibukota yang utama. Walaupun petempatan mula-mula ditubuhkan di Balembang dan kemudian Kudat iaitu ibukota yang utama bagi Borneo Utara, Sebaliknya Residen Pertama Syarikat Borneo Utara British, William B. Pryer telah memilih Sandakan sebagai pusat untuk membangun dan berdagang. Manakala Baron De Overbeck ditabalkan sebagai Raja Sandakan oleh Sultan Sulu. Kedudukan Sandakan sebagai ibukota berterusan sehingga selepas perang dunia ke-2 apabila kerajaan British mengambil alihpentadbiran bagi Borneo Utara dan menjadikan Jesselton (sekarang Bandaraya Kota Kinabalu) sebagai pusat ibukota.


MODENISASI DAN GLOBALISASI YANG DIWUJUDKAN OLEH SYARIKAT CHARTERED BORNEO UTARA BRITISH (1878-1930)

01. Pembukaan syarikat perniagaan milik imigran dan pertambahan migrasi penduduk cina.
02. Penubuhan sekolah rasmi oleh mubaligh Roman Katolik.
03. Pembinaan gereja St. Michael.
04. Perintisan hutan rimba dan perdagangan kayu Balak ke Australia.
05. Pembinaan Kuil Cina Sam Sing Kung.
06. Penubuhan sekolah St. Michael milik mazhab gereja Anglikan dari England.
07. Mesin telegraf automatik Sandakan - London.
08. Naik taraf jalanraya.
09. Penubuhan kelab rekriasi.
10. Bekalan elektrik.
11. Pengangkutan kereta.
12. Panggung wayang dan opera cina.
13. Kelab Golf Sandakan.
14. Telefon automatik.
15.Wayang Teater Melayu.

KESAN PEMBANGUNAN SANDAKAN KEPADA RAKYAT LUAR BANDAR BORNEO UTARA DI BAWAH SYARIKAT CHARTERED BORNEO UTARA BRITISH

Antara masalah besar yang dihadapi oleh rakyat luar bandar ialah:

01. Penangkapan atas pelbagai tuduhan dan kesalahan yang mengikut undang-undang British.
02. Sistem kerahan tenaga paksa dalam pelaksanaan projek pembangunan dan perdagangan Borneo Utara.
03. Undang-undang pengasingan suami, isteri dan anak-anak untuk dikerah bekerja di dalam hutan rimba.
04. Gangguan adat dan kepercayaan agama rakyat.
05. Larangan meneroka hutan untuk tujuan pertanian sara diri.
06. Undang-undang cukai rumahtangga, cukai pertanian, cukai hasil hutan dan cukai memburu.
07. Larangan memungut cukai warisan kepada kerabat sultan.

 Gambaran nasib dan masa depan turun temurun rakyat luar bandar di bawah 

Syarikat Chartered Borneo Utara British (foto 1920)

Undang-undang dan peraturan baru yang dikenakan oleh Syarikat Chartered Borneo Utara British yang bercorak DIKTATORIAL telah mencetuskan provokasi dan kemarahan rakyat pelbagai kaum di Borneo Utara. Antara provokator pribumi Borneo Utara yang terkenal ialah:

1. Pembesar Suluk dan Bajau, Datuk Paduka Mat Salleh.
2. Pembesar Paitan, Pak Musa.
3. Pembesar Murut, Ontoros Antanom.

Ilustrasi Pembesar Suluk-Bajau, Datuk Paduka Mat Salleh